Door: Rob Bots & Chris Tonissen
PvdA-Fractievoorzitter waterschap Aa en Maas; lid Algemeen bestuur waterschap De Dommel

Ooit waren er in Nederland meer dan drieduizend waterschappen. Bedrijven en boeren deden het waterbeheer zelf of samen. Nu zijn er nog 21 waterschappen over en wordt het bestuur van het waterschap democratisch gekozen, gelijktijdig met de verkiezing voor de Provinciale Staten.

Hoewel democratisch? Het bestuur van het waterschap is nooit helemaal gedemocratiseerd. Op dit moment worden de waterschapsbesturen slechts voor twee derde deel ingenomen door vertegenwoordigers van de inwoners. Elk waterschap kent namelijk ook nog een aantal geborgde zetels die zijn gereserveerd voor vertegenwoordigers uit de agrarische sector, het bedrijfsleven en de natuurorganisaties. Deze zetels worden niet verdeeld na verkiezingen, maar aangewezen door de belangenorganisaties. Alsof Phillips in het gemeentebestuur van Eindhoven of Drachten zou zitten, en KLM en Unilever met 35 á 45 zetels in de Tweede Kamer. Een overblijfsel uit vroegere tijden.

De wet bepaalt ook nog dat er ten minste één zetel van de geborgde zetels zitting moet hebben in het dagelijks bestuur van het waterschap. Dit kan leiden tot een oververtegenwoordiging van de geborgden in het dagelijks bestuur. In het ongunstigste geval leidt dit tot een dagelijks bestuur dat bestaat uit een meerderheid van niet-gekozen leden, zoals bij het waterschap de Dommel het geval is. In waterschap Aa en Maas zitten we bovendien met de bizarre situatie dat de ‘geborgden’ samen één politieke fractie vormen.

Goed waterbeheer kost veel geld. Via de watersysteemheffing betalen we met zijn allen meer dan € 1,5 mrd per jaar om het waterbeheer goed te laten functioneren. Dit zal door klimaatverandering alleen maar belangrijker en complexer gaan worden. Zo’n 80% van de kosten voor waterbeheer worden door ons als burgers betaald, terwijl de uitgaven nu voor 80% naar het ‘platteland’ gaan.

Het wordt tijd dat ook het waterschap zich ontwikkelt tot een moderne overheidsorganisatie met een volledig democratisch bestuur. Hierin zou geen ruimte meer moeten zijn om wettelijke preferente posities vast te leggen. De afwegingen tussen de belangen die spelen, de betaling in de vorm van belastingheffing en de zeggenschap over hoe het geld besteed wordt, moeten zaak worden van een gelijkwaardig politiek proces en van debat.

We zijn dan ook erg blij dat de Adviescommissie geborgde zetels op 5 juni de minister heeft geadviseerd de geborgde zetels af te schaffen. De organisaties die belang hebben hun geborgde inbreng te behouden, zoals LTO, VNO-NCW en anderen, zijn hier fel tegen. Dat is niet verwonderlijk, want de directe en doorslaggevende invloed die zijn nu hebben op maatregelen bij de inrichting van ons oppervlaktewater verdwijnt daarmee. Ook het voor hen voordelige systeem van belastingheffing, waarbij inwoners het grootste deel van de rekening betalen, zal dan al snel sneuvelen.

Zeker nu we door klimaatverandering aan de vooravond staan van ongekende veranderingen in het watersysteem moeten we verder kijken dan de directe belangen van boeren en bedrijven. Schaf de geborgde zetels daarom zo snel mogelijk af en laat al bij de volgende verkiezingen in maart 2023 het bestuur van de waterschappen volledig door de inwoners kiezen!